Η έννοια της Ενεγγύου Πίστωσης
Η ενέγγυος πίστωση, (Αγγλικά: Letter of Credit, LC ή L/C), είναι για μια ευρύτατα
διαδεδομένη τραπεζική εργασία που αποσκοπεί στη διευκόλυνση των διεθνών εμπορικών
συναλλαγών. Στην ουσία, είναι ένα επίσημο διατραπεζικό έγγραφο που εκδίδεται από ένα
χρηματοοικονομικό οργανισμό που ενεργεί ουσιαστικά ως αμετάκλητη εγγύηση της
πληρωμής σε έναν δικαιούχο (beneficiary). Αυτό σημαίνει, ότι εφόσον ο πωλητής -
δικαιούχος τηρήσει τα προβλεπόμενα από τους όρους της πίστωσης και μόλις αυτός
παρουσιάσει στην τράπεζα έκδοσης ή διαπραγμάτευσης, τα έγγραφα που συμμορφώνονται με
τους όρους της ενέγγυας πίστωσης, η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να πληρώσει ανεξαρτήτως
από οποιεσδήποτε αντίθετες οδηγίες του εντολέα της ενέγγυας πίστωσης. (Wikipedia)
Με άλλα λόγια, η υποχρέωση για πληρωμή μετατοπίζεται από τον αιτούμενο της ενέγγυας
πίστωσης, στην τράπεζα που την εκδίδει. Η ενέγγυα πίστωση μπορεί επίσης να είναι η πηγή
πληρωμής για μια συναλλαγή, σημαίνοντας ότι ένας εξαγωγέας θα πληρωθεί με την
εξόφληση της πιστωτικής επιστολής.
Οι ενέγγυοι πιστώσεις χρησιμοποιούνται σήμερα σχεδόν αποκλειστικά στις διεθνείς
εμπορικές συναλλαγές σημαντικής αξίας, για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ ενός προμηθευτή
σε μια χώρα και ενός αγοραστή σε μία άλλη. Οι συμμετέχοντες σε μια ενέγγυο πίστωση είναι
συνήθως ο δικαιούχος (beneficiary) που πρόκειται να λάβει τα χρήματα, η εκδότρια τράπεζα
(opening bank) που εκδίδει μια ενέγγυο πίστωση της εξ’ονόματος του εντολέα και
η βεβαιούσα τράπεζα (confirming bank) της οποίας είναι πελάτης ο δικαιούχος και προσθέτει
την αμετάκλητη υποχρέωση της να πληρώσει βάσει των όρων της ενεγγύου πίστωσης και η
κοινοποιούσα τράπεζα (advising bank) μέσω της οποίας η εκδότρια τράπεζα στέλνει την
ενέγγυο πίστωση για περαιτέρω μεταβίβασή της στον δικαιούχο. Εφόσον σήμερα σχεδόν
όλες οι ενέγγυοι πιστώσεις είναι αμετάκλητες, (π.χ. δε μπορεί να τροποποιηθεί ή να ακυρωθεί
χωρίς προγενέστερη συμφωνία του δικαιούχου, της εκδότριας τράπεζας και της βεβαιούσας
τράπεζας), ο εντολέας (ο πελάτης της εκδότριας τράπεζας) δεν είναι συμβαλλόμενος στην
ενέγγυα πίστωση. Στην εκτέλεση μιας συναλλαγής, οι ενέγγιοι πιστώσεις ενσωματώνουν
λειτουργίες κοινές με τα εμβάσματα και τις ταξιδιωτικές επιταγές.
Με απλά βήματα η διαδικασία πίστωσης έχει ως εξής: Πρώτα κλείνεται η συμφωνία μεταξύ
εισαγωγέα/πελάτη και παραγωγού/επιχείρηση. Στη συνέχεια ο πελάτης δίνει εντολή στη
τράπεζα του για άνοιγμα της ενεγγύου πίστωσης. Με τη σειρά της η τράπεζα αποστέλλει την
ενέγγυο πίστωση στη τράπεζα του παραγωγού/επιχείρησης. Ακολουθεί η διαδικασία
κοινοποίησης της αποστολής της ενεγγύου πίστωσης από την τράπεζα του
παραγωγού/επιχείρησης στον παράγωγο/επιχείρηση και αυτός με τη σειρά του ελέγχει τους
όρους της.
Σε περίπτωση που οι όροι δεν είναι αποδεκτοί, ζητείται τροποποίηση (amendment). Έπειτα,
φορτώνεται το εμπόρευμα από το παραγωγό/επιχείρηση και προσκομίζονται τα φορτωτικά
έγγραφα στην τράπεζα του παραγωγού/επιχείρησης. Η τράπεζα του παραγωγού/επιχείρησης
ελέγχει τα φορτωτικά έγγραφα για να βεβαιώσει την απόλυτη συμφωνία τους με τους όρους
πίστωσης.
Τα πιο σημαντικά σημεία ελέγχου είναι:
α) η ημερομηνία λήξης της ενεγγύου πίστωσης
β) η ορθή αναγραφή ονομάτων και όρων
γ) η ημερομηνία φόρτωσης στο μέσο που θα εκτελέσει τη μεταφορά
δ) η περιγραφή του εμπορεύματος
ε) η προσκόμιση πλήρους συλλογής απαιτούμενων φορτωτικών εγγράφων
στ) η ποσότητα και η αξία του εμπορεύματος που φορτώθηκε, στο συνάλλαγμα που έχει
συμφωνηθεί.
Σε περίπτωση ασυμφωνίας κάποιου όρου, η τράπεζα ζητά διόρθωση από το
παραγωγό/επιχείρηση. Στη συνέχεια, η τράπεζα του πελάτη αποστέλλει προς εκτέλεση την
ενέγγυ0 πίστωση στη τράπεζα του παραγωγού/επιχείρηση. Τέλος, γίνεται ένας έλεγχος
ορθότητας των φορτωτικών εγγράφων από την τράπεζα του εισαγωγέα/πελάτη και η
αποστολή πληρωμής στην τράπεζα του παραγωγού / επιχείρησης.
Στο παρακάτω διάγραμμα μπορούμε να παρατηρούμε τις σχέσεις μεταξύ των συμμετεχόντων
σε μια ενέγγυο πίστωση και τις μεταξύ τους σχέσεις.
Διαγραμματικά:
Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα
Ως πλεονέκτημα θεωρείται πως ο πωλητής βεβαιώνεται ότι θα πληρωθεί εάν τηρηθούν οι
όροι της ενέγγυας πίστωσης και ο αγοραστής γνωρίζει πως η τράπεζα μπορεί να πληρώσει
μόνο εφόσον παραληφθούν σωστά τα φορτωτικά έγγραφα και πως θα παραλάβει το
εμπόρευμα όταν το χρειάζεται σε τιμή που δε μπορεί να αυξηθεί, και ακόμη, μπορεί να
πετύχει και κάποια έκπτωση σε μία πίστωση όψεως (μετρητοίς). Ωστόσο, οι πωλητές
οφείλουν να έχουν λεπτομερή γνώση των διαδικασιών και των κανόνων των ενέγγυων
πιστώσεων, προς αποφυγή προβλημάτων. Κίνδυνοι για τον αγοραστή αποτελούν η μη
παράδοση των αγαθών, το ελλιπές ή καθυστερημένο ή αλλοιωμένο εμπόρευμα. Μειονέκτημα
για τον δικαιούχο είναι ο κίνδυνος αποτυχίας συμμόρφωσης με τους πιστωτικούς όρους ή η
καθυστέρηση από την εκδότρια τράπεζα.
Μορφές ενεγγύου πίστωσης
Η μακροχρόνια τραπεζική πρακτική σε συνδυασμό με τις ανάγκες των διεθνών συναλλαγών
είχαν ως αποτέλεσμα την εξέλιξη διαφόρων μορφών πιστώσεων που καθεμιά τους
επινοήθηκε για να εξυπηρετήσει εξειδικευμένες ανάγκες των συναλλαγών ή συγκεκριμένες,
ιδιόμορφες διεθνείς αγοραπωλησίες. Δύο είναι οι βασικές μορφές της ενεγγύου:
1. Η ανακλητή ενέγγυος πίστωση όπου ο αγοραστής εμπορεύματος έχει το δικαίωμα
να ανακαλέσει τη πίστωση όποτε θέλει. Η ανακλητή πίστωση επιτρέπει στην εκδότρια
τράπεζα να υπαναχωρεί οποτεδήποτε τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από αυτήν. Το
δικαίωμα της ελεύθερης ανάκλησης μειώνει σημαντικά την αξιοπιστία της μορφής αυτής της
πίστωσης, που δεν προσφέρει στο δικαιούχο άξια λόγου εξασφάλιση.
2. Η ανέκκλητη/αμετάκλητη ενέγγυος πίστωση, η όποια είναι και η πιο συνηθισμένη
που συναντάται, διότι εξασφαλίζει στο πωλητή ότι θα πληρωθεί το πόσο όταν παρουσιάσει τα
φορτωτικά έγγραφα στη τράπεζα του.
Αναλυτικότερα, η ανακλητή ενέγγυος πίστωση, λεγόμενη και revocable credit, συναντάται
σπανιότερα διότι δεν εξασφαλίζει το πωλητή, καθώς ο αγοραστής του εμπορεύματος μπορεί
να ανακαλέσει την πίστωση οπότε αυτός θελήσει, ακόμη και μετά την φόρτωση των
εμπορευμάτων, πριν όμως την εκτέλεση της πίστωσης.
Σε αντίθεση, η ανέκκλητη ενέγγυος πίστωση, γνωστή κ ως irrevocable credit, εξασφαλίζει
στο πωλητή ότι θα πληρωθεί το πόσο, όταν παρουσιάσει τα φορτωτικά έγγραφα στη τράπεζα
του. Και αυτός είναι ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο αυτή η μορφή πίστωσης
χρησιμοποιείται περισσότερο και ως εξασφάλιση των τραπεζών για δάνεια προς τον πωλητή.
Άλλες μορφές ενεγγύου πιστώσεως:
- Ανέκκλητη βεβαιωμένη ενέγγυος πίστωση (confirmed irrevocable credit), στην
οποία η εκδότρια τράπεζα καλεί την κοινοποιούσα τράπεζα να προσθέσει τη βεβαίωση της
στην κοινοποίηση προς τον δικαιούχο, σύμφωνα με την οποία αυτός βεβαιώνεται ότι θα
πληρωθεί οπωσδήποτε μόλις προσκομίσει τα προβλεπόμενα φορτωτικά έγγραφα και
εκπληρώσει τους όρους πίστωσης. Το κείμενο της επιβεβαίωσης αναφέρει: «we confirm this
LοC and thereby undertake that all drafts drawn as above and all documents presented as
above will be duly honoured by us”. Με τη βεβαίωση ο δικαιούχος μπορεί να διεκδικήσει την
απαίτηση του από δύο τράπεζες, η μια από τις οποίες (η βεβαιούσα) είναι της επιλογής του. Ο
δικαιούχος είναι δυνατό να ζητήσει προκαταβολή επιλεκτικά από την εκδότρια ή την
βεβαιούσα τράπεζα, συνήθως όμως προτιμά να εμφανίσει τα φορτωτικά έγγραφα στη
βεβαιούσα, η οποία καταβάλλει ποσό από τα δικά της διαθέσιμα και στη συνέχεια ζητά την
κάλυψή της από την εκδότρια. - Ανεπιβεβαίωτη ενέγγυος πίστωση (unconfirmed irrevocable credit) , στην οποία
η τράπεζα του εισαγωγέα/πελάτη δεν επιβεβαιώνει εγγράφως προς την τράπεζα του
δικαιούχου την πραγματοποίηση της πληρωμής στον οριζόμενο μελλοντικό χρόνο. Ο όρος
ανεπιβεβαίωτη, ωστόσο δεν έχει πρακτική εφαρμογή. - Μεταβιβάσιμη ενέγγυος πίστωση (transferable irrevocable credit) είναι η πίστωση
όπου ο δικαιούχος της έχει τη δυνατότητα να την μεταβιβάσει εξολοκλήρου ή εν μέρει, σε
άλλον ή σε δικαιούχους, παρέχοντας σαφείς οδηγίες προς την ανταποκρίτρια τράπεζα, η
οποία του κοινοποίησε τη πίστωση και έχει εντολή από την εκδότρια τράπεζα να τον
πληρώσει. - Μη μεταβιβάσιμη ενέγγυος πίστωση (non-transferable irrevocable credit) είναι η
πίστωση όπου ο δικαιούχος της δεν έχει τη δυνατότητα να την μεταβιβάσει σε τρίτους - Επαναληπτική ενέγγυος πίστωση, όπου παρέχεται η δυνατότητα να
επαναλαμβάνεται η άντληση του ποσού της πίστωσης κ εφαρμόζεται στη περίπτωση που
έχουν αναπτυχθεί πλέον σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ πωλητή και αγοραστή. Οι πιστώσεις
αυτές χρησιμοποιούνται για λόγους οικονομίας στην ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των
τραπεζών. - Πίστωση με ρήτρα προκαταβολής σύμφωνα με την οποία η εκδότρια τράπεζα
εξουσιοδοτεί την ανταποκρίτρια να προκαταβάλει στο πωλητή ολόκληρο ή μέρος του ποσού
πίστωσης πριν ακόμα παραδώσει στη τράπεζα τα φορτωτικά έγγραφα. Η προκαταβολή αυτή
χρησιμοποιείται ως μέσο χρηματοδότησης του δικαιούχου για την προετοιμασία των
εμπορευμάτων ή την προμήθεια τους από τρίτα πρόσωπα. Ωστόσο ο εντολέας αναλαμβάνει
αυξημένο κίνδυνο, αφού είναι ενδεχόμενο να μην φορτωθούν ποτέ τα εμπορεύματα και να
απαιτηθεί δικαστική διεκδίκηση της προκαταβολής από τον δικαιούχο. Ο κίνδυνος αυτός
είναι δυνατό να αποσοβηθεί με την παροχή εγγύησης εκ μέρους του τελευταίου. - Βοηθητική πίστωση (back to back), γνωστή και ως πίστωση αντιστήριξης,
χρησιμοποιείται κυρίως ως μέσο πληρωμής στις λεγόμενες «τριγωνικές συναλλαγές», όταν
δηλαδή μεταξύ του προμηθευτή του εμπορεύματος και του τελικού παραλήπτη μεσολαβεί
τρίτος, που αγοράζει από τον προμηθευτή και μεταπωλεί στο τελικό παραλήπτη. Αν ο τελικός
παραλήπτης έχει ανοίξει πίστωση για την πληρωμή της αξίας του εμπορεύματος με δικαιούχο
τον μεσολαβητή, ο τελευταίος είναι δυνατό να ζητήσει να ανοιχτεί δεύτερη πίστωση-
βοηθητική, με δικαιούχο τον προμηθευτή του εμπορεύματος. Η δεύτερη αυτή πίστωση πρέπει
να είναι απόλυτα συμβατή με την αρχική, ώστε να είναι δυνατό να χρησιμοποιήσει ο
μεσολαβητής τα φορτωτικά έγγραφα που θα παραλάβει για να την εκτελέσει. Συνήθως η
εκδότρια τράπεζα της δεύτερης πίστωσης δεν έχει άλλη εξασφάλιση από την αρχική πίστωση.
Η βοηθητική πίστωση αποτελεί ιδιαίτερα προηγμένη μορφή τραπεζικής μεσολάβησης που
εξυπηρετεί κυρίως το διαμεσολαβητικό εμπόριο. - Πίστωση ετοιμότητας (stand-by documentary credit), αποτελεί τη νεότερη μορφή πίστωσης, της οποίας η ιδιομορφία έγκειται στο είδος της σχέσης που εξυπηρετεί. Η πίστωση ετοιμότητας είναι ουσιαστικά μια διεθνής εγγυητική επιστολή που αποβλέπει στη παροχή εγγύησης προς τον δικαιούχο υπέρ του εντολέα. Συνήθως αντικείμενο της εγγύησης είναι η καλή εκτέλεση μιας σύμβασης έργου ή μιας διεθνούς αγοραπωλησίας από τον πωλητή ή η εμπρόθεσμη προκαταβολή μιας υποχρέωσης του εντολέα. Έτσι, η πίστωση προορίζεται να λειτουργήσει εγγυητικά, ενώ η εκτέλεση της δεν αποτελεί την αναγκαία αλλά ούτε και την επιθυμητή κατάληξη της.
Εκτέλεση
Για να εκτελεστεί η ενέγγυος πίστωση, πρέπει ο δικαιούχος να προσκομίσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα στην ανταποκρίτρια τράπεζα ώστε να πραγματοποιηθεί η πληρωμή του αντίστοιχου εμπορεύματος. Βασικά απαραίτητα έγγραφα για τη πραγματοποίηση της διαδικασίας αυτής είναι:
- Η φορτωτική: δηλαδή η σύμβαση μεταξύ φορτωτή-μεταφορέα. Ανάλογα με το μέσο
μεταφοράς διαμορφώνονται και τα στοιχεία του εγγράφου. Στη φορτωτική θαλάσσιας
μεταφοράς βασικές προϋποθέσεις αποδοχής του εγγράφου είναι η σαφής αναγραφή του
θαλάσσιου μεταφορέα, η ρήτρα πραγματικής φόρτωσης σε κατονομαζόμενο πλοίο, η
αναφορά των λιμένων φόρτωσης και εκφόρτωσης. Ομοίως, για αεροπορική μεταφορά
προϋποθέσεις είναι η αναγραφή του ονόματος μεταφορέα, αναγραφή του αερολιμένα
αναχώρησης και του αερολιμένα προορισμού. Παρόμοιες προϋποθέσεις προβλέπονται για
κάθε είδος μεταφοράς εμπορευμάτων αρκεί τα έγγραφα να συμφωνούν με την αρχική
πίστωση. - Το εμπορικό τιμολόγιο: το οποίο περιλαμβάνει τα στοιχεία πωλητή και αγοραστή,
καθώς και τη περιγραφή εμπορεύματος και τους όρους πώλησης. Είναι ένα έγγραφο που
συνδέεται περισσότερο με την σχέση αιτίας της πίστωσης. Έτσι, είναι ενδεχόμενο να
περιλαμβάνει όρους που είναι σκόπιμο να μένουν έξω από τη σφαίρα ελέγχου των τραπεζών. - Το πιστοποιητικό προελεύσεως: το οποίο εκδίδεται από το αρμόδιο επιμελητήριο της χώρας παραγωγής του εμπορεύματος.
- Το ασφαλιστήριο έγγραφο: το οποίο καλύπτει την αξία του εμπορεύματος και είναι εκφρασμένο στο νόμισμα της πίστωσης. Σύμφωνα με τους ΟΚΣ πρέπει να έχει εκδοθεί ή υπογραφεί από ασφαλιστικές εταιρείες ή ασφαλιστές και πρέπει να είναι του τύπου που ζητά η πίστωση και να έχει εκδοθεί το αργότερο την ημέρα φόρτωσης, αποστολής ή παράδοσης για αποστολή των εμπορευμάτων ώστε να καλύπτει ασφαλιστικά ολόκληρο το χρονικό διάστημα της μεταφοράς.