Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρηματιών δηλώνουν ότι θέλουν να μεταβιβάσουν την επιχείρηση τους στην επόμενη γενιά. Δυστυχώς, λιγότεροι από τους μισούς έχουν τελικά την ευκαιρία να το κάνουν. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι η βάση της παγκόσμιας οικονομίας. Παρολ' αυτά η παροιμία « Η πρώτη γενιά δημιουργεί, η δεύτερη διατηρεί κι η τρίτη καταστρέφει» υπάρχει με διάφορες παραλλαγές σχεδόν σε όλο τον κόσμο, σε κάθε γλώσσα και πολιτισμό. Ανάμεσα στις αξιόλογες οικογενειακές επιχειρήσεις περιλαμβάνονται η SAMSUNG, ο όμιλος ΤΑΤΑ, η Walmart, η News Corp. κ.ά.
Στατιστικά, η πιθανότητα μίας οικογενειακής επιχείρησης να μεταβιβαστεί επιτυχώς από την πρώτη στη δεύτερη γενιά είναι περίπου 30%. Οι πιθανότητες χειροτερεύουν καθώς πηγαίνουμε προς την τρίτη γενιά. Μικρότερες από 10%, πράγμα αποκαρδιωτικό για έναν επιχειρηματία.
Ενώ η μέση θητεία ενός διευθύνοντος συμβούλου στις εισηγμένες εταιρείες είναι 6 χρόνια, στις οικογενειακές επιχειρήσεις ο διαχειριστής/διευθύνων σύμβουλος/γενικός διευθυντής παραμένει για 20 και 25 έτη κι ως αποτέλεσμα αυτής της παρατεταμένης θητείας είναι να δημιουργούνται προβλήματα στην παρακολούθηση της τεχνολογίας, της καταναλωτικής συμπεριφοράς και στα επιχειρηματικά μοντέλα. Φυσικά υπάρχουν αρκετές εξαιρετικά πετυχημένες επιχειρήσεις που έχουν κατορθώσει να διατηρούνται στην οικογένεια για γενιές. Πώς το κατορθώνουν; Υπάρχουν ορισμένα βασικά σημεία όπως: όλοι αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους εντός ή εκτός οικογενείας, η αξιοκρατία είναι απαραβίαστη αρχή, η δουλειά μένει στο γραφείο και δε συνεχίζεται στο σπίτι και ελαχιστοποιούνται τα αισθήματα ιδιοκτησίας και οικογενειοκρατίας.
Αλλά υπάρχει και μία κοινοτοπία που συχνά παραβλέπεται. Οι επιτυχημένες οικογενειακές επιχειρήσεις παίρνουν τη διαδοχή στα σοβαρά. Αναγνωρίζουν ότι η σχεδίαση είναι 100% απαραίτητη ώστε να στηρίξουν και να αναπτύξουν μία πολυγενεακή επιχείρηση. Είναι το σημαντικότερο ζήτημα και πρέπει να εξεταστεί σοβαρά, γιατί αν αποτύχει τα πράγματα γίνονται από άσχημα έως καταστροφικά.
Κατά τις φάσεις της σχεδίασης και εκτέλεσης, είναι απαραίτητο να γίνουν πλήρως κατανοητές όλες οι πλευρές της επιχείρησης, όπως των καθημερινών λειτουργιών, των λογιστικών και οικονομικών της, των επιχειρηματικών κύκλων, των μεθόδων πρόσληψης και διοίκησης προσωπικού και τον τρόπο διαπραγμάτευσης με συνεργάτες, πελάτες και προμηθευτές. Επιπλέον, πρέπει να εφευρίσκονται καινοτόμες μέθοδοι για την κερδοφόρα διατήρηση του ρυθμού ανάπτυξης σε σχέση με τον ανταγωνισμό και το μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον. Είναι μία μακρά σειρά θεμάτων και γι’ αυτό μία στοχευμένη και ολοκληρωμένη σχεδίαση είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία.
Η υπερπήδηση των δυσκολιών κατά τη διαδικασία είναι ευκολότερη όταν υπάρχει πλήρης διαφάνεια, μία συγκροτημένη επιχειρηματική διάρθρωση κι ένα γραπτό σχέδιο. Επίσης, είναι βασικό να προβλεφθεί αρκετός χρόνος για τη μετάβαση και ότι είναι κατανοητές όλες οι διαθέσιμες δυνατότητες κι επιλογές ώστε να παρθεί η καταλληλότερη απόφαση.
Η σχεδίαση της διαδοχής και η επιλογή του διαδόχου σε μία οικογενειακή επιχείρηση έχει προκλήσεις και μπορεί να αποβεί αρκετά δύσκολη. Ειδικά σε μικρές επιχειρήσεις μπορεί να προκαλέσει εντάσεις. Συχνά, είναι χρήσιμο να κληθούν εξωτερικοί, αμερόληπτοι σύμβουλοι, για βοήθεια. Ένα συγκεκριμένο γραπτό σχέδιο, συμβάλλει στο να αποφορτίσει την ένταση και να διευκολύνει τη μετάβαση.
Η σχεδίαση είναι μόνο η αρχή της όλης διαδικασίας. Και δεν υπάρχει μία μοναδική συνταγή για όλες τις περιπτώσεις.
Αναλόγως με την περίπτωση, μπορεί να πάρει τρία με πέντε χρόνια ώστε η διαδοχή να οργανωθεί και να υλοποιηθεί άνετα. Επιπλέον, υπάρχουν κι αρκετές οικονομικές αποφάσεις που πρέπει να εξεταστούν (όπως π.χ. αν η μεταβίβαση γίνει ως δωρεά ή ως πώληση, η τιμή, οι κατηγορίες των μετοχών, κλπ).
ll